20 اسفند ولادت عمان سامانی

سالگرد درگذشت شاعر گنجینه‌الاسرار

19 ذی‌الحجه سالگرد درگذشت عمان سامانی اولین شاعری است که اشعار کربلایی را از قالب سوگ خارج و در قالب حماسی آمیخته به عشق ارائه کرد.

 عمان سامانی از شاعران معروف سامان در استان چهارمحال و بختیاری است. میرزا نور الله «عمان سامانی» ملقب به تاج الشعرا از شاعران صاحب نام و پر آوازه سالهای 1258 تا 1322 قمری است، نیاکان او همه از دری سرایان، پارسی گویان و آذری سرایان اعصار خود بوده‌اند.

پدرش میرزا عبدالله متخلص به «ذره» مولف «جامع الانساب» و جدش میرزا عبدالوهاب سامانی متخلص به «قطره» و عمویش میرزا لطف لله متخلص به «دریا» همگی از شاعران عهد ناصری بوده‌اند که در دانش‌های دیگر نیز دستی داشته‌اند.

از آثار عمان سامانی می‌توان به گنجینة الاسرار، مخزن الدرّر، معراج نامه و دیوان اشعار اشاره کرد. در این میان، مثنوی «گنجینةالاسرار» یکی از جالب‌‌ترین آثار عمان سامانی درباره عرفان عاشورا است. در این مثنوی نسبتا کوتاه، نکته‌های ظریفی از عشق و عرفان با بیانی هنرمندانه و گرم طرح شده است.

عمان را باید اولین شاعری نام برد که اشعار کربلایی را از قالب سوگ خارج و در قالب حماسی آمیخته به عشق و روشنگری ارائه کرد.

گنجینة الاسرار با این مطلع آغاز می‌شود:

کیست این پنهان مرا در جان و تن / کز زبان من همی گوید سخن

این که گوید از لب من راز کیست؟  / بنگرید این صاحب آواز کیست؟

در من اینسان خودنمایی می‌کند   /  ادعای آشنایی می‌کند

عمان سامانی در اواخر عمر به سامان مراجعه و آثار ارزنده‌ای از خود به یادگار گذاشت.  وی در 19 ذی الحجه درگذشت و  نقل است که جنازه عمان را در مسجد جامع سامان به خاک سپردند و بعدها براساس وصیت او به نجف اشراف منتقل و در وادی‌السلام مدفون می‌شود.

معرفی کتاب

"سرالاسرار"شرحی نو و متفاوت بر مثنوی عاشورایی گنجینةالاسرار عمان سامانی

«به نام صاحب اسرار»

"سرالاسرار" عنوان شرح و تصحیحی است که اینجانب (دکتر مسعود نمازی بروجردی،داروساز و مدرس درس داروشناسی،دانشگاه آزاد بروجرد)راجع به اشعار مثنوی شریف گنجینةالاسرار نگاشته ام همراه با رمزگشایی ها و ادعاهایی نو که بعضاً پس از گذشت حدود 150سال از زمانه ی سروده شدن گنجینةالاسرار،برای نخستین بار است که مطرح می گردند.

این شرح بیش از 800 پی‌نوشت داشته و مطالب مهم  و فنی تر،برای استفاده ی خوانندگان پیگیرتر ،در بخش نکته های هر بند به طور مبسوط بیان شده است . تمامی  41 بند  شعری  و   نیز 831 بیت گنجینةالاسرار در این شرح شماره گذاری شده است تا خواننده بتواند به راحتی ارجاعات و استنادات متعدد نگارنده را پیدا نماید.همچنین برای پیش گیری از بروز برخی اشتباهات(آنچنان که متأسفانه  در برخی شرحها به کرات دیده می شود)تمامی ابیات برحسب متکلم و مخاطب توسط گیومه و با دقت زیاد تفکیک شده است.

در این شرح برای تأویل و تصحیح ابیات،ناگزیر به قواعدهیئت بطلمیوسی،قوانین نرد،قواعد صرف و نحو عربی،دستگاههای موسیقی،خط شناسی و مقایسه ی خطوط در نسخ خطی و چاپ سنگی و...متوسل شده ایم،با این هدف که خواننده درعین حال که اشعار گنجینةالاسرار را می خواند بتواند به راحتی بخشی از حقایقی  که عمان سامانی زیرکانه و البته به عمد،در ورای ظاهر ساده ی گنجینةالاسرار پنهان ساخته است را ببیند و لذت ببرد.شاید با مطالعه ی این شرح ،خواننده ی کتاب  تا حدودی به این نکته ی ظریف پی ببرد که چرا عمان سامانی گنج پر از رمز  و راز خود یعنی گنجینةالاسرار را با این بیت رندانه و کنایه آمیز به پایان برده است:

شب شعر عمان سامانی در سامان برگزار شد

محسن حیدری در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه به مناسبت 176 سالگرد تولد عمان سامانی شاعر بزرگ منطقه سامان شب شعری  در سالن شهرداری سامان برگزار شد، اظهار داشت:در این شب شعر 15 شاعر از شاعران سامان در مدح این شاعر اشعار خود را قرائت کردند.

حدیث دلدادگی

نورالله‌بن میرزا عبدالله‌بن عبدالوهاب، متخلص به عمان به سال 1359 هجری قمری در قریه سامان دیده به جهان گشود.

«عمانـ در خانواده‌ای اهل ذوق و هنر پرورش یافت و به تعلیم علم و عرفان شیعی روی آورد و در این راه از محضر استادان بنامی بهره گرفت. از وی آثار چندی در دست است.

از جمله آنها می‌توان به «گنجینه الاسرار» اشاره نمود. وی در این اثر ارزشمند به شرح واقعه عاشورا از دیدگاه عرفانی پرداخته و با زبان شعر، معانی آسمانی و مفاهیم الهی این واقعه را به تصویر کشیده است.

از آثار دیگر عمان، معراج نامه، دیوان اشعار، مخزن الدرر یا سفینه الدرر و سه رساله را نام برده‌اند. این شاعر عارف به سال1322 هـ .ق دیده از جهان فروبست و بنا بر وصیت خویش در وادی‌السلام نجف مدفون گردید.

عمان در گنجینه‌الاسرار که بنابر ذکر خود او در مقدمه این اثر در سال 1305 و به توصیه سلیمان‌خان نامی - که رئیس خواجه‌سرایان عهد ناصری بود - ترتیب نموده و در آن واقعه جانگداز عاشورا را از منظر عرفان و مبانی معرفتی بیان می‌دارد و با لحنی شیوا و عارفانه به تصویر می‌کشد. خود او در وجه تسمیه این اثر می‌گوید:

چون که از اسرار سنگین بار شد/ نام او گنجینه‌الاسرار شد

اما در بیان واقعه جانگداز کربلا و شهادت سبط رسول و یاران و انصار باوفا و گرامی‌اش باید به مبانی آسمانی و نورانیت امام حسین(ع) متوسل گردید تا توان آن را شرح داده و بیان کرد، اما عمان خود می‌داند بیان این موضوع کاری دشوار است و از عهده خارج و باید ذکر مستان را از زبان مستان شنید.

مست گردم رشته‌ای آرم به دست/ قصه مستان که گوید غیر مست

و با این احوال است که در عالم مستی زبان به مدح آل رسول می‌گشاید، آن زبانی که نه زبان خود اوست، بلکه رشحات عشقی است که از زبان وی تجلی ظهور می‌پذیرد، چنان‌که خود وی اذعان می‌نماید:

کیست این پنهان مرا در جان و تن/ کز زبان من همی گوید سخن

این که گوید از لب من راز کیست/ بنگرید این صاحب آواز کیست

اما گاهی وی در اثر غلیان روحی و فوران عشق الهی در فهم معانی بدیع روحی و معنوی عاشورا آنچنان مستغرق می‌گردد و غیرت عشقِ حریف سوز گاهی چنان مرغ جانش را دلیر می‌نماید که از بردن نام معشوق بر زبان اجتناب می‌نماید و در پرده سخن می‌گوید چون، نامش همی نیارد بردن به پیش هر کس:

باز بینم رازی اندر پرده‌ای/ هست دل را گوییا گم کرده ای

کیست این مطلوب کش دل در طلب/ نامش از غیرت نمی‌آرد به لب

در بساط این و آن جویای اوست/ با حدیث غیرش اندر جستجوست

وه که در دریای خون افتاده‌ام/ با تو چون گویم که چون افتاده‌ام

عمان در وصف وجود مبارک حسین(ع) که بلای کربلا را به جان می‌خرد و با تمام وجود روی به معبود ازلی می‌نماید اذعان می‌کند شور و سرمستی بیش از حد حضرتش باعث این امر شد که حسین(ع) را بیش از دیگران سهم از باده ازلی و قرب الهی داده بودند.

ز انبیاء و اولیا از خاص و عام/ عهد هریک شد به عهد خود تمام

نوبت ساقی سرمستان رسید/ آن که بود از پا به سرمست آن رسید

و در بیان این که در ازل این واقعه بر امام عرضه شد و ایشان بر اثر غلیان همین عشق و محو بودن در حقیقت ذات الهی بود که قبول این موضوع نمودند:

زینت افزای بساط نشاتین/ سرور سر خیل مخموران حسین

باز گفت از این شراب خوشگوار/ دیگرت گر هست یک ساغر بیار

اما زمانی نزدیک به واقعه عاشورا حضرت، یاران و انصار خویش را جمع می‌نماید و ایشان را از حقیقت امر و مسجل‌شدن امرِ شهادت خبر می‌دهد و با بذل فتوت و جوانمردی بیعت از ایشان برمی‌دارد تا هرکه می‌خواهد برود و هرکه می‌ماند با یقین بماند. عمان سامانی این واقعه را اینچنین به تصویر می‌کشد:

خواند یک سر همرهان خویش را/ خواست هم بیگانه و هم خویش را....

ای اسیران قضا در این سفر/ غیر تسلیم و رضا این المفر

همره ما را هوای خانه نیست/ هرکه جست از سوختن پروانه نیست

نیست در این راه غیر از تیغ تیز/ گو میا هرکس ز جان دارد دریغ

و نتیجه این واقعه و رفتن نامحرمان و نالایقان را اینچنین بیان می‌دارد:

هر که بیرونی بد از مجلس گریخت/ رشته الفت ز همراهان گسیخت

و حال که اغیار رفته و اخیار مانده‌اند حضرت لب رازگشای خویش را می‌گشاید و یاران را از انفاس قدسی بهره‌مند می‌نماید:

محرمان راز خود را خواند پیش/ جمله را بنشاند پیرامون خویش

با لب خود گوششان انباز کرد/ در ز صندوق حقیقت باز کرد

جمله را کرد از شراب عشق مست/ یادشان آورد آن عهد الست

وی در گنجینه‌الاسرار از اولین یاران حضرت به جناب حر اشاره می‌کند و داستان این مرد آزاده را با تعابیر عرفانی نغزی بیان می‌دارد. در این تعبیر مبدل‌شدن نفس کافر به نفس مسلمانی را مطرح کرده که به مدد انفاس قدسی پیر طریق و دلیل راه این امر صورت می‌پذیرد و حر را نمادی از نفسی می‌داند که با توجه سرور شهیدان در مسیر حق قرار می‌گیرد، یعنی نفس اماره بر اثر تعلیم معصوم مبدل به نفس مطمئنه می‌شود:

نفس کافر دل چو یابد آگهی/ مشتعل گردد ز روی گم رهی...

پیر را از باطن استمداد کرد/ باطن پیر رهش امداد کرد....

اولش از کافری رو تافتم/ آخرش عین مسلمان یافتم...

این بیانم از سر تمثیل کرد/ نفس را بر نفس حر تاویل کرد

بعد از جناب حر به شرح مقام عباس‌بن علی(ع) می‌پردازد و بردن نام حضرت را باعث ایجاد شوری و مستی در دل و جان می‌داند:

شوری اندر زمره ناس آورد/ در میان ذکری ز عباس آورد

سپس به بیان دلاوری مردانه ایشان پرداخته سخن می‌گوید:

نیست صاحب همتی در نشاتین/ هم قدم عباس را بعد از حسین

در هواداری آن شاه الست/ جمله را یک دست بود او را دو دست

و در بیان این که تا ابد مقام متعالی حضرت ابوالفضل‌العباس(ع) ملجا عارفان و عاشقان کوی یار است و این معنی از رشادت ایشان هنگام آوردن آب از شط متجلی شده، می‌سراید:

تا قیامت تشنه‌کامان ثواب/ می‌خورند از رشحه آن مشک آب

سپس به بیان حالات قاسم‌بن حسن(ع) پرداخته و بعد از ایشان به شرح حالات جناب علی‌اکبر(ع) می‌پردازد و با نگرشی عرفانی این‌گونه بیان می‌دارد که چون حضرت سیدالشهدا(ع) یکایک یاران را به سوی مسلخ عشق اجازه رزم دادند دیگر کسی جز پسر بزرگ و بزرگوار حضرت باقی نماند و گویی از علی‌اکبر به عنوان آخرین تعلق سرور شهیدان عالم یاد می‌کند که در سیر مسیر صعب عشق و پیوند با حضرت جانان برای ایشان باقی مانده بود یا آخرین امانتی بود که باید به صاحبش بازگردد:

از تعلق پرده‌ای دیگر نماند/ جز علی‌اکبر کس دیگر نماند

و از زبان پدر خطاب به پسر می‌سراید:

هر که غیر از اوست سد راه من / آن بت است و غیرت من بت‌شکن

چون تو را خواهد از من رونما/ رونما شو، جانب او رو نما

بعد از آن به ذکر وداع و گفت‌و‌گوی شاه شهیدان با خواهر گرامی‌شان می‌پردازد و این احوال را بر مذاق معنوی تعبیر می‌نماید و از زبان حسین(ع) رو به زینب کبری(س) توصیه به شکیبایی و صبر بر مصیبت می‌نماید.

و سپس به بیان خطبه حضرت در مقابل لشکر اعداء می‌پردازد که در آن حسین(ع) یادآوری می‌فرماید حقیقت امر نه آن است که ایشان می‌پندارند و از در موعظه برمی‌آید، اما آن لشکر فاسق که گوش دل‌هایشان ناشنوا گردیده با تیغ‌های آخته و تیر و نیزه جواب حضرت را می‌دهند:

آنچه فرمود او به آن قوم از صواب/ غیر تیر از هیچ سو نامد جواب

تیغ‌ها بر قتل او شد آخته/ نیزه‌ها بر قصد او افراخته

سپس به محاربه سیدالشهدا(ع) با آن قوم ظالم اشاره نموده و از تیغ حضرت در جنگ با دشمن شقی به نفی کفر و اثبات حق تعبیر می‌نماید و آخر‌الامر به مناجات لحظات واپسین ثارالله با خدای عز‌وجل می‌پردازد و لحظات آخر حیات زمینی حسین(ع) را از شدت اندوه و غم جانکاهش دیگر به زبان نیاورده و اشارتی کوتاه کرده، دم فرو می‌بندد که سینه مالامال از غم است:

قصه کوته، شمر ذی‌الجوشن رسید/ گفت و گو را آتش خرمن رسید

از شنیدن، دیده بی‌تاب است وگوش/ شد سخنگوی از زبان من، خموش

منابع:

ـ‌ گنجینه‌الاسرار، به اهتمام حسین بدرالدین، انتشارات سنایی، 1379.

ـ دیوان عمان سامانی و گنجینه‌الاسرار، به کوشش مهدی آصفی و جواد هاشمی، نشر جمهوری، 1385.

هوشنگ شکری - جام‌جم

عاشورا گنجینه اسرار

حماسه عاشورا، واقعه بی‌نظیر و درس‌آموزی است که تا پایان تاریخ،‌ رمز ماندگاری جریان حق خواهد بود. واقعه‌ای که هم عالی‌ترین ابعاد و مضامین عرفانی را به تصویر کشیده و هم حماسی‌ترین رزم‌ها و جنگاوری‌ها را شاهد بوده است.

هم اوج روابط عاطفی بین پدر و فرزند، خواهر و برادر، برادرزاده و عمو و... را می‌توان در عاشورا دید و هم مرتفع‌ترین قله انفاق از ممّاتحبّون را! در این نیمروز تاریخ‌ساز، از حضرت علی‌اصغر،‌ کودک شش ماهه تا حبیب بن مظاهر، پیرمرد 75 ساله نقش‌آفرینی کردند و زنان با تحمل مصائبی فراتر از قدرت تصور، رشادت مردان را تکمیل نمودند.

عاشورا همچنین گنجینه اسرار است (به قول مرحوم پدر در مقدمه گنجینه الاسرار) اسراری از ظهور عشق و جمال، اسراری از راز و نیاز عاشق و جذبه‌های معشوق،‌ اسراری از سیر و سلوک و حالات وجد و شوق، اسراری از سوز و گداز و هجران و وصل.

بخشی از این اسرار را از زبان عمان سامانی بخوانیم:

تا جایی که:

اما واقعه عاشورا ابعاد دیگر و پیام‌های دیگری هم دارد. یکی از ابعاد و پیام‌های راهبردی عاشورا، نهایت و اوج ایثار و فداکاری برای باقی و استوار ماندن یک حقیقت بزرگ‌تر یعنی مکتب اسلام و آئین پیامبر عظیم‌الشأن اسلام (ص) است. این پیام در این جمله ماندگار حضرت اباعبدالله الحسین (ع) ظهور و بروز یافته است.

اِن کانَ دینُ محمدٍ لَم یستقم الّا بقتلی فیاسُیوفُ خُذینی

اگر دین محمد (ص) جز با کشته شدن من پایدار نمی‌ماند پس ای شمشیرها مرا دریابید.

دینی که پایداریش با خون چون حسینی تضمین شده باشد، ارزش آن‌را دارد که هزاران هزار انسان شیفته و شیدای آن جمال بی‌مثال برای آن فداکاری کنند و سختی‌ها و مصائب این مسیر را به‌جان بخرند و آن را در برابر مصائب خاندان اهل بیت خصوصا حسین بن علی و یارانش ناچیز بشمارند.

آری به قول جناب عمان سامانی:

مهدی فضائلی

دانلود گنجینه الاسرار عمان سامانی - باز نشر به مناسبت ماه محرم

دانلود

دانلود برای گوشی های آندرویدی

دانلود برای گوشی های اپل

دانلود برای گوشی های جاوا و سایر گوشی ها

password : www.samancity.ir

حسام الدین سراج اشعاری از گنجینه اسرار عمان سامانی را می خواند

حسام الدین سراج 7 و 8 دی ماه در سالن همایش های برج میلاد تهران به روی صحنه می رود و در سوگ سیدالشهدا می خواند. به گزارش ایسنا، این کنسرت که «وداع» نام دارد از کارهای برجسته عاشورایی محسوب می شود. این اجرا مصادف با ایام سوگواری ماه صفر خواهد بود. «وداع» نام آلبومی از سراج است که آهنگسازی آن را سیدمحمد میرزمانی انجام داده است و اشعار آن از گنجینه اسرار عمان سامانی است. عمان سامانی بی شک از مرثیه سرایان بزرگ ایرانی است که با نگاهی باطنی به ماجرای عاشورا نگریسته است.

دهقان سامانی

عمان سامانی

عمان سامانی-دهقان سامانی

شکوفه عمان سامانی درگذشت / مراسم خاکسپاری فردا

حسینی: عمان سامانی شاعری تمام عیار و ولایی بود

مجاهدی، سنگری، سازگار، شاهرخی و نواده عمان سامانی تجلیل شدند

سنگری:اشعاری به زیبایی ابیات عمان سامانی در کل تاریخ شیعه نداریم

کنگره‌ی بزرگداشت «عمان سامانی» برگزار شد

کنگره‌ی بزرگداشت عمان سامانی (شاعر اهل بیت (ع)) عصر روز گذشته (شنبه، ششم خردادماه) در مرکز همایش‌های برج میلاد برگزار شد.

به گزارش خبرنگار ادبیات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در این مراسم، محسن پیرهادی ـ فرمانده مرکز مقاومت بسیج شهرداری تهران ـ با تشکر از حضور بسیجیان در این مراسم، از برپایی همایش عمان سامانی به عنوان حرکتی در جهت تقویت مباحث ارزشی و مذهبی یاد کرد و گفت: این برنامه‌ها در مسیر تقویت جریان‌های خوب فرهنگی است و این حرکت در مرکز بسیج شهرداری تهران دنبال خواهد شد.

همچنین سیدمحمد حسینی ـ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ـ با بیان این‌که شعر آیینی بدون توسل به اهل بیت (ع) محقق نمی‌شود، گفت: با توجه به جسارت‌هایی که کسانی در این اواخر مرتکب شده‌اند، ضرورت دارد بیش‌تر از گذشته به اهل بیت (ع) توجه شود و هنرمندان و شاعران دست به قلم شوند و در بزرگی اهل بیت (ع)، آثار ادبی و هنری خلق کنند. همین‌جا من این پیشنهاد را می‌دهم که دهم آبان‌ماه مصادف با 15 ذیحجه، سال‌روز تولد امام هادی (ع)، کنگره شعری برای حضرت امام هادی (ع) برگزار شود تا در مسیر معرفی و ذکر سجایای ائمه بقیع و سامرا تلاش بیش‌تری صورت بگیرد.

او افزود: اگر در زمان حضرت امام هادی (ع) شقی‌القلبی به نام متوکل بود، الآن هم شاهد تحرکاتی هستیم و باید بیش‌تر از گذشته در ساحت تکریم ائمه اطهار گام برداریم.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه به ایراد سخن درباره عمان سامانی پرداخت و گفت: از عمان سامانی به عنوان تاج ‌الشعرا یاد می‌شود. او در اواخر قرن 13 و اوایل قرن 14 می‌زیسته، از شاعران تمام‌عیار ولایی است و عاشقانه در مسیر اهل بیت (ع) بوده است. «معراج‌نامه»،‌ «مخزن‌الاسرار» و «دیوان اشعار» از شاهکارهای اوست. اما «گنجینه اسرار» اثر معروف این شاعر ولایی است. کار کم‌نظیر عمان سامانی این است که با نگاه به باطن امور، حادثه عاشورا را به نظم کشیده است و در واقع تلفیقی از عرفان و حماسه را در «گنجینه اسرار» می‌بینیم. «گنجینه اسرار» شاهنامه امام حسین (ع) است. البته آثار دیگری پیش از عمان سامانی درباره حضرت سیدالشهدا (ع) و حادثه کربلا وجود دارد؛ اما آن آثار به جایگاهی که آثار عمان دارد، نمی‌رسد. عمان سامانی مطالب مستحکمی را از معارف ناب اسلامی برگرفته و بیان می‌کند.

حسینی با تأکید بر نگاه عرفانی «گنجینه اسرار» عمان سامانی به واقعه کربلا، بر توجه بیش‌تر شاعران آیینی در دوران کنونی به دستاوردهای شعر های آیینی در گذشته تأکید کرد و گفت: ضرورت دارد شاعران آیینی گام‌های بلندتری را بردارند و از سال گذشته رهبر معظم انقلاب اسلامی شاعران آیینی را به حضور پذیرفتند. این سنت امسال هم دنبال می‌شود و از شعرهای آیینی باید در حوزه‌های دیگر هنر مثل سینما، تئاتر و موسیقی استفاده شود و دستمایه قرار گیرد. هنرمندان تئاتر به جای این‌که به غرب نظر داشته باشند، از میراث گرانبهای خودمان بهره ببرند و آثاری را درباره همین شخصیت‌های بزرگ خلق کنند که به نوعی می‌تواند الگویی برای جوانان هم باشد.

او در پایان با تأکید بر این‌که شعر فارسی با آموزه‌های دین درآمیخته است، عنوان کرد: اگر دین را از شعر فارسی بگیریم، دیگر چیزی از آن نمی‌ماند. از هزار سال پیش به این‌سو اگر شعر فارسی ماندگار شده، به خاطر آموزه‌ها و تعالیم دین است. شاعران بزرگی مانند حافظ و سعدی اشراف کاملی به معارف اسلامی داشته‌اند و این نبوده که فقط ذوق شاعری داشته باشند؛ بلکه توجه خاصی به مضامین دینی داشته‌اند.

در ادامه‌ی این مراسم، غلامرضا سازگار و محمدعلی مجاهدی سروده‌هایی را برای ائمه اطهار (ع) خواندند و مجاهدی در سخنانی با اشاره به قرائت‌های متعدد در شعر آیینی از واقعه کربلا، عنوان کرد: آیا امروزه فقط قرائت ماتمی صرف از فرهنگ عاشورا کافی است؛ در شرایطی که ما شاهد بیداری اسلامی در کشورهای منطقه هستیم. محتشم کاشانی نماینده شاخص قرائت ماتمی از واقعه عاشوراست. در این رویکرد، اساس گریه گرفتن است که این نوع رویکرد آسیب‌هایی را دارد. غیر از آن، قرائت‌های عرفانی از واقعه عاشورا وجود دارد که پیش از عمان سامانی، صفی‌ علی اصفهانی این رویکرد را در آثارش دنبال می‌کند و از طرفی ما در شعر آیینی عاشورایی شاهد قرائت‌های حماسی نیز هستیم که نمود این نوع قرائت‌ها را در آثار الهامی کرمانشاهی می‌بینیم. او آدمی بی‌سواد بود که کلامش گاه به کلام فردوسی چنان نزدیک می‌شود که آدم را به خطا می‌اندازد. اگر از او می‌پرسیدی معنای این واژه‌ای که به کار بردی چیست، نمی‌دانست و می‌گفت، حضرت سیدالشهدا بر زبانم جاری کرده است.

این شاعر خاطرنشان کرد: یک قرائت مکتبی از واقعه عاشورا نیز داریم که با استاد خوشدل تهرانی در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی آغاز شد و سبب خیزش‌های مردمی شد و به اعتقاد من، این نوع قرائت در فضای شعر عاشورایی مغفول افتاده است و ضرورت دارد همه قرائت‌ها را تلفیق کنیم تا به اثری تأثیرگذار در حوزه شعر عاشورایی برسیم.

در بخش دیگری از این مراسم، محمدرضا سنگری به بحث درباره شعر عاشورایی پرداخت و با مروری بر برخی از شاعران ادب فارسی که در سوگ و رثای امام حسین (ع) شعر سروده‌اند، گفت: به اعتقاد من، شعر عاشورایی قبل از عاشورا آغاز شده است. روایتی داریم که حضرت علی (ع) و انبیای سلف در سوگ حضرت امام حسین (ع) شعر سروده‌اند و از این منظر می‌توان شعر عاشورایی را از پیش از عاشورا دانست.

این پژوهشگر در ادامه با مروری بر نگاه و رویکردهایی که در مواجهه با واقعه عاشورا و شکل‌گیری شعر آیینی عاشورایی وجود دارد، تأکید کرد: 9 گونه نگاه در شعر فارسی وجود دارد که زیباترین نگاه، رویکرد عارفانه است که این رویکرد از دوره مولانا آغاز می‌شود و اوج آن را در یک دوره تاریخی می‌بینیم که چهار شاعر آیینی از پی هم ظهور می‌کنند. سروش اصفهانی در روضة الاسرار می‌بینیم که نگاهی عارفانه دارد و از پی او نیر تبریزی در منظومه آتشکده چنین رویکرد و نگاهی را دنبال می‌کند. صفی علی اصفهانی در زبدة الاسرار هم چنین رویکردی دارد و سرانجام عمان سامانی در کتاب گنجینه اسرار به بیانی عارفانه از واقعه عاشورا می‌پردازد که هر کدام اهمیت و ویژگی‌های خاص خودش را دارند؛ اما سروده‌های عمان سامانی جایگاه دیگری دارد.

سنگری در ادامه با بازخوانی بخش‌هایی از ترکیب‌بند محتشم کاشانی و شروع گنجینه اسرار عمان سامانی، به بحثی تخصصی در حوزه صنایع ابی پرداخت.

در ادامه این مراسم با حضور حجت‌الاسلام جواد زمانی ـ مسؤول مؤسسه فرهنگی مشعر ـ، محسن پیرهادی ـ فرمانده بسیج شهرداری تهران ـ، هادی ایازی ـ معاون فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران ـ و سراج ـ از مسؤولین بسیج شهرداری ـ، از محمدعلی مجاهدی، محمدرضا سنگری، عبدالله کبیری، غلامرضا سازگار، خانواده محمود شاهرخی، فریدون حداد سامانی و شکوفه سامانی به عنوان شاعران آیینی تجلیل شد.

در بخش پایانی مراسم نیز هادی ایازی ـ معاون فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران ـ با اشاره به علاقه‌مندی جامعه دینی ایران به اهل بیت (ع) از 14 قرن پیش تاکنون، بر تقویت فعالیت‌های فرهنگی مذهبی از طرف متولیان فرهنگ تأکید کرد و متذکر شد: این که مردم با علاقه‌مندی شاعران اهل بیت (ع) و مداحان را تجلیل می‌کنند، به دلیل علاقه‌مندی به اهل بیت (ع) است.

او در ادامه به مرور فعالیت‌های شهرداری تهران پرداخت.

در پایان مراسم، محمود کریمی به مداحی و ذکر مصیبت پرداخت و از مدعوان با صرف شام پذیرایی شد.

وزیر ارشاد و شهردار تهران میهمان اختتامیه کنگره شعر عمان سامانی

جزییات مراسم پایانی کنگره ملی بزرگداشت عمان سامانی تشریح شد

روایت شهریار از دیدار عمان سامانی و آیه الله میرزای شیرازی

نئجـه قان آغلاماسـون داش بـو گـون

کسیلیب یئتمیـش ایکی باش بو گـۆن

 توکولوب توپراغا باشسێز شهــداء

کـربـلا دشتـی اوْلـۇب کوه منا

مـوج ایـده‌ر قانیلـه دریـای بــلا

نئجه قان آغلاماسون داش بو گون

 بو همان گۆندی باتوب یاسه جاهان

بوویانوب قانه سوسوز پیر و جاوان

انبیالر باش آچوب آغلوری قان

نئجه قان آغلاماسون داش بو گون

 بو همان گۆندی سولوب دین چمه‌نی

سارالوب سرو و گول و یـاسـه‌مه‌نـی

قطعـه قطعــه اولـوب اکبـــر بـــده‌نــی

نئجه قان آغلاماسون داش بو گون

 سالدی دونیایه شرر شمری دَنی

کسدی عطشان سر شاه زَمَنی

قالدی باشسیز قوری یئرده بده‌نی

نئجه قان آغلاماسون داش بو گون

 سنده صحّاف ائله شو ر و فغان

مَطلَبون تا وئره خلّاق جاهان

بو گوزه‌ل مطلعی قیل بیرده بیان

نئجه قان آغلاماسون داش بو گون

 آن چه خواندید گزیده یکی از شاهکارهای نوحه سرایی آذربایجان است و همه ساله در روز عاشورا نغمه هیئات حسینی و محافل مذهبی آذری زبانان می شود. زنده یاد «حاج محمد حسن صحّاف» شاعر و نوحه سرای شهیر سال های دور هیئات حسینی آذربایجان، شاعر این ابیات شورانگیز است. گلشن شهدا، رهروان حقیقت و شورش کربلا از جمله آثار این نوحه سرای تبریزی است.

قدرت و شیوایی شعر صحاف به حدی بود که زنده یاد استاد شهریار در مقدمه ای که بر کتاب «رهروان حقیقت» نوشته، آورده است:

در چندین بار ملاقات که افتخار زیارت آقای صحّاف را پیدا کرده و از قند گفتارشان برخوردار گشتم، ایشان را خیلی نزدیک به کمال صنعت شعر یافتم. مخصوصا در آثاری که ایشان به زبان محلی سروده بودند، حقاً خیلی قوی و بلکه اشعر شعرای زنده آذربایجان تشخیص دادم.

 استاد شهریار در قسمت دیگری از این مقدمه، می نویسد:

این بنده تا کنون خیلی نادر اتفاق افتاده که به شاعری -هرقدر هم دانا و توانا باشد- رشک ببرم. یعنی هنر واقعی خود جهان صفایی است که اصلا رشک و حسد در آن جا وجود ندارد… من با یک بیت لطیف که از دیگران باشد بیشتر عشق می ورزم تا با بیت دیگر همپایه آن که از خودم باشد. اما در مطالعه این کتاب از شما چه پنهان، شراره رشگی در اعماق روح آزمند و جان آرزومندم برق زد که برای تشریح و تبرئه آن بهتر می بینم ماجرایی را که فی الحال به یادم آمد، در میان بگذارم که مولانا فرماید: بهتر آن باشد که عشق دلبران / گفته اید در حدیث دیگران

شاید نام «عمان سامانی» را که تا همین پنجاه شصت سال حیات داشته شنیده باشید. این شاعر بزرگ با سرودن شاهکار بدیعی که الهام محض است و «گنجینه اسرار» نام دارد، مقامی در ادبیات دینی و اخلاقی احراز کرده که حتی از مرحوم محتشم کاشانی هم بالاتر زده است.

معروف است که خوانین بختیاری وقتی به زیارت عتبات عالیات مشرف می شوند، در این سفر مرحوم عمان سامانی را هم با خود می بَرند. ضمناً در نجف اشرف به محضر مرحوم آیت الله میرزای شیرازی (مرجع تقلید بزرگ جهان تشیع و صاحب فتوای معروف جنبش تنباکو در آن زمان) شرفیاب می شوند. باری، خوانین بختیاری با هیکل های درشت و قیافه های موقر وارد محضر میرزای شیرازی می شوند. آخر همه هم مرحوم عمان سامانی با جثه ریز و فروتنی مخصوص و سیمای شاعرانه خود وارد می شود. اجازه جلوس که می یابند مرحوم عمان دم در و پایین دست همه نشسته بود. یکی از خوانین بختیاری که سمت بزرگتری هم داشت، شروع می کند به معرفی حُضار –البته با القاب و عناوین قلمبه و سلمبه ای از قبیل ضرغام و قمقام و صمصام  و … که معمول آن وقت بوده است- و در آخر هم شاید نوک زبانی اسمی از «میرزا عمان» برد.

مرحوم آیت الله میرزای شیرازی به مجرد شنیدن نام عمان یک مرتبه رنگ از رخ باخته، با حال منقلب بلند می شود و  لرزان و اشک ریزان خود را به عمان سامانی می رساند. مهمان والا مقام خود را در آغوش می گیرد و با تضرع و التماس به صدر مجلس می کشاند. میرزا را بالای دست خود نشانده و مکرر می گفته “میرزای عزیزم ای کاش خداوند اعلی مرا هم در اجر یک بیت از هزارها بیت که در مناقب و مراثی ال محمد (ص) به قلم فیاض شما جاری شده، سهیم و شریک می فرمود.”

آری… من هم از خواندن کتاب آقای صحّاف همین حال را یافتم و زبان حالم گویای همان شد که او گفته بود. در چنین حرم قدس و مقام تعظیم، قصه شور و حکایت شعور نیست بلکه این یک نصیبه ازلی و تائید خاص رحمانی است. تا استحقاق و پایه روحانی گوینده چه باشد و تا این پایه دست ندهد، شاعر هرقدر هم پرمایه و پرکار باشد، هرگز راه به جایی نخواهد بود. رحمه الله علیهم جمیعا.

 سید محمد حسین شهریار

تبریز

فروزدین ۱۳۴۵

ماجرای تفقد میرزای شیرازی از عمان سامانی

دانلود گنجینه الاسرار عمان سامانی برای تلفن همراه

دانلود برای گوشی های آندرویدی

دانلود برای گوشی های اپل

دانلود برای گوشی های جاوا و سایر گوشی ها

password : www.samancity.ir

درباره عمان سامانی و منظومة عاشورایی گنجینه‌‌الاسرار

مقالاتی درباره عمان و دهقان سامانی 1

دانلود مقالات درباره عمان سامانی

دانلود مقالات درباره دهقان سامانی

پسورد فایل ها :www.samancity.ir

دانلود مثنوی گنجینه الاسرار عمان سامانی

دانلود