سامان :: نگین استان چهارمحال و بختیاری
سامان :: نگین استان چهارمحال و بختیاری

سامان :: نگین استان چهارمحال و بختیاری

www.samancity.ir

شرحی‌ بر گنجینةالاسرار عمان سامانی

کتاب «سلوک خونین» تدوین شده توسط نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها و با مقدمه دکتر سیدیحیی یثربی و شرح دکتر ابراهیم کلانتری، از سوی دفتر نشر معارف تجدید چاپ شد. این اثر که هفتمین دفتر از مجموعه آثار عرفانی موسوم به «سیر و سلوک پاکان» است، شرحی فشرده بر گنجینةالاسرار عمان سامانی به حساب می‌آید.

به گزارش ایبنا، حادثه عاشورای حسینی، از حادثه‌های بزرگ متعلق به انسانیت و انسان‌هاست. شاید آنچه تاکنون در این باره گفته‌اند، اندکی باشد از بسیار. اگر سرنوشت انسان را دست تکوین، به تشریع اسلامی محمدی(ص) گره زده است؛ سرنوشت این تشریع جاودانه هم با ولایت علوی(ع) پیوند ناگسستنی دارد. چنان‌که هجرت نبوی(ص) از مکه به مدینه، تنها راه غلبه توحید بر شرک بود، هجرت حسینی(ع) هم از مدینه به مکه و سپس کربلا، تنها راه ظهور و استمرار این ولایت بود.

درباره این حادثه بزرگ، از جهات مختلف سخن گفته‌اند، اما به نظر می‌رسد که تاکنون بیشتر به جنبه عاطفی و حماسی جریان عاشورا توجه شده و بسیاری از اسرار بنیادی این قیام و شهادت، همچنان نیازمند تامل و دقت است که بی‌تردید، از دید انسان‌های آگاه پنهان نخواهد ماند؛ گرچه شاید به این زودی هم امکان رسیدن به همه نکات عاشورا فراهم نیاید.

یکی از جهات متنوع این حادثه، جهت عرفانی آن است که گرچه بزرگان صاحبدل در این باره نکاتی گفته و نوشته‌اند؛ اما جلوه عرفانی شهادت در عاشورا بسی بیشتر و برتر از این گفته‌ها و نوشته‌هاست. در این میان یکی از جالب‌ترین آثار درباره عرفان عاشورا، مثنوی «گنجینةالاسرار» عمان سامانی است. در این مثنوی نسبتا کوتاه، نکته‌های ظریفی از عشق و عرفان با بیانی هنرمندانه و گرم طرح شده است.

درباره واقعه غم‌بار کربلا و شهادت مظلومانه سرور شهیدان حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) و یاران باوفایش، کتاب‌ها، مجموعه‌ها و مقاله‌های بسیار با خامه تاریخ‌نگاران و اندیشمندان دین‌پژوه به رشته تحریر درآمده است، لیکن رویکرد عرفانی به این حادثه و طرح آن در قالبی شاعرانه و نمایش صحنه‌های خونین ایثار و عشق، بازی صادقانه و پرواز به «مقام فناء»، که نهایت سیر سالک الی‌الله است، در نوع خود ماندگارترین شاهکاری است که می‌توان در این عرصه سراغ گرفت.

مثنوی «گنجینةالاسرار» شاهکاری از این دست است که از نفس پرسوز و گذار سراینده آن، «عمان سامانی» برآمده و دردناک‌ترین مصیبت تاریخ اسلام را با رویکرد عارفانه و زبان تمثیلی و رمزگونه و خلق صحنه‌های پرشور به تصویر کشیده است. ماجرای کربلا تراژدی سهمگینی است که همه صحنه‌های آن لبریز‌ از احساس و عاطفه و ایثار و عشق است و این خود کافی است تا یک حادث را در بستر تاریخ ماندگار نماید، اما هرگاه چنین ماجرایی در منظر تیزبین و لطیف عارف قرار گیرد و بر مفاهیم بلند عرفانی منطبق گردد و با زبان رمز و تمثیل و بهره‌گیری از قوت و قدرت تصاویر شاعرانه، عرضه شود، زوایای تازه‌ای از آن آشکار می‌شود و با اوج و عظمتی بیش از پیش به دست ابدیت سپرده می‌شود.
 
این در حقیقت همان چیزی است که «گنجینةالاسرار» به زیبایی از عهده آن برآمده و در همان حال که به مرثیه‌سرایی برای شهیدان کربلا پرداخته، آن واقعه را بر مفاهیم بلند عرفانی تطبیق و آن را در قالب هشتصد و سی بیت مثنوی عرضه کرده است و همین امتزاج رثا و عرفان و هنر است که این اثر را در زمره شاهکارهای این عرصه قرار داده است.

شاهکارهای ادب فارسی در بیان مصیبت شاه شهیدان(ع) بسیار است. شاعران بزرگی چون محتشم کاشانی (متوفای 996 هجری قمری) با ترکیب‌بند معروف خود، وحشی بافقی (متوفای 991 هجری قمری)، عاشق اصفهانی (متوفای 1181 هجری قمری) و ادیب‌الممالک فراهانی (متوفای 1336 هجری قمری) هرکدام با مرثیه‌سرایی و خلق آثار ماندگار، در این عرصه درخشیده‌اند؛ «اما در میان مرثیه‌سرایان، شعر دو شاعر جلوه‌ای خاص دارند، یکی «صفی علیشاه» و دیگر «عمان سامانی»، وجه تمایز این دو نیز در جنبه‌های عرفانی و عشق الهی بخشیدن به واقعه کربلاست.

استاد جلال‌الدین همایی(ره)، «گنجینةالاسرار» را از آثار زبده فارسی شمرده و در این باره چنین گفته است: «... از جمله آثار زبده و منتخب مرثیه فارسی منظومه‌های مثنوی زبدةالاسرار صفی علیشاه و گنجینةالاسرار عمان سامانی است که انصافا هر دو بسیار خوب ساخته‌اند».

استاد مرتضی مطهری(ره) نیز درباره شعر عمان چنین می‌گوید:
«برداشت عمان سامانی یا صفی علیشاه از این نهضت، برداشت‌های عرفانی، عشق الهی، محبت الهی و پاک‌بازی در راه حق است که اساسی‌ترین جنبه‌های قیام حسینی جنبه پاکبازی او در راه حق است»

مثنوی «گنجینةالاسرار» گرچه متعلق به دوره متاخر شعر فارسی است، یعنی دوره افول شعر فارسی و کسادی بازار نوآوری و حس و حال‌های اصیل و تاثیر گذار؛ اما احاطه عمان بر صنایع لفظی و معنوی شعر فارسی و وسعت آگاهی او در ادبیات عرب و آشنایی با آثار شاعران پارسی و عرب از یک‌سو و شیدایی و عاشقی و سوز و گذار عرفانی او از دیگر سوی سبب شده است تا این اثر در عصر خود به نیکی بدرخشد و در ردیف ماندگارترین و تاثیرگذارترین شاهکارهای ادب فارسی قرار گیرد.

چاپ دوم کتاب «سلوک خونین» در شمارگان 5000 نسخه، 216 صفحه و بهای 22000 ریال راهی بازار نشر شد.

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد